شاید بتوان ( سیلوفایسس ) را اولین دایناسوری دانست که برتری نژاد دایناسور را به رخ جانداران غول پیکر دوران تریاسیک کشید. سیلوفایسس دایناسوری گوشت خوار بود که در گله های بزرگ در بیابان های گرم و خشک آن دوران میزیست.او نزدیک به 2 متر طول داشت و برروی دوپا راه میرفت و به همین دلیل موجودی سبک و زیرک بود .برتری اون نسبت به سایر خزندگان کند و سنگین آن دوران در سرعتش بود.در فصل های خشکسالی که زمین بایر و غذا کم می شود، اولین کسی که به غذا و آب برسد، آخرین کسی که به این منابع حیاتی میرسد.در نتیجه دایناسور های چابک در این رقابت از دیگران پیشی گرفتند و از لبه کشنده دوره تریاسیک جان سالم به دربردند

بدین ترتیب دایناسور ها راه خود را به سوی دوران طلایی زمین یعنی دوره ژوراسیک ، باز کردند. شرایط در این دوره بسیار باب میل خزندگان و به ویژه دایناسور ها بود.قاره عظیم و یکپارچه پانجیا به تدریج تجزیه شد و رطوبت به درون خشکی ها نفوذ کرد.در نتیجه بسیاری از مناطق دارای آب و هوای گرم و مرطوب شدند و جنگل های سرخس و کاج وسیعی در جای جای زمین پدید آمد و این امر به معنای افزایش مواد غذایی بود.در نتیجه گونه های جانوری به سرعت پیشرفت کردند و تنوع بینظیری در نظام زیست شناسی زمین پدید آمد.اما در این میان دایناسورها بیش از دیگر گونه ها برتری یافتند و به فرمانروایانی بی رغیب در زمین مبدل شدند.دایناسور ها و به ویژه سوروپاد ها در این دوره پر نعمت، بسیار بزرگ شدند.به عنوان مثال یک نوع دایناسور به نام (براکیوساروس) بیش از 16 متر قد و چیزی در حدود 27 متر طول داشت.(دیپلودوکس) که بلند ترین جاندار شناخته شده برروی زمین است بیش از 30 متر طول داشت.البته همگی سوروپاد ها گیاهخوار بوده و جانداران بی آزاری به شمار می آمدند. اما دایناسور های گوشتخوار بزرگی نیز در این دوران میزیستند که در گروه های چند تایی، حتی قادر به شکار بزرگترین دایناسور ها بودند.شاید بتوان از ( الوساروس ) به عنوان بزرگترین شکارچی دوران ژوراسیک نام برد

این روند رو به رشد و تکامل در تمام طول دوران ژوراسیک و تا ابتدای دوران کرتاسه (135 میلیون سال قبل ) به بهترین نحو ادامه یافت.در اوایل کرتاسه،گونه های دایناسور باز هم متنوع تر شدند و در این زمان تقریبا تمام سطح سیاره زمین، از نزدیکی قطبین گرفته تا نواحی استوایی ، از آمریکا گرفته تا اروپا ، از شمال آفریقا تا نواحی جنوبی و غربی این قاره و همچنین بخش شرقی و مرکزی آسیا، تماما زیر گام های سنگین دایناسورها بود.به ویژه آمریکای شمالی که در آن زمان به شکل چند جزیره بزرگ جدا از هم بود،مهد بسیاری از مشهور ترین و شگفت آور ترین دایناسور هاست.بسیاری از دایناسور های شاخدار (سراتوپسین ) ، خار دار (استگوسور) ، زره دار (آنکیلوسور ) و اجداد اولیه توروپاد های بزرگی از قبیل تی رکس و گیگانوتوساروس در این قاره پدید آمدند

دایناسور ها پس از بیش از 160 میلیون سال حکمرانی بر زمین سر انجام در 65 میلیون سال پیش در پایان دوره ی کرتاسه به طور ناگهانی از عرصه ی حیات زمین ناپدید شدند.اما به راستی چه عامل یا عواملی موجب این فاجعه ی جهانی شدند؟ شاید اولین پدیده ی ای که می تواند این انقراض همگانی را توجیه کند ، برخورد یک شهاب سنگ غول آسا بر زمین است. اما شواهد نشان می دهد که تنها فاکتور شهاب سنگ نمی تواند به تنهایی توجیه کننده ی انقراضی گسترده و موجب نابودی تمام گونه های دایناسور ها باشد.دانشمندان معتقدند که به طور متوسط هر 1 میلیون سال حداقل یک شهاب سنگ برخورد قابل توجهی با زمین داشته و بدین ترتیب دایناسور ها در دوران حیاتشان بارها با این مورد مواجه شده اند که حتی در مواردی موجب انقراض گونه های متعددی نیز شده است.از این سو، چندین نظریه برای انقراض بزرگ پنجم در 65 میلیون سال پیش بیان شده که برخی از بقیه قابل اتکا تر هستند:

پیدایش گیاهان گلدار: ((در دوره ی کرتاسه گیاهان گلدار در تعامل با حشرات و جانوران گرده افشان به سرعت گسترش یافتند. در حالی که تا قبل از این سرخسها و نهاندانگان سرتاسر زمین را پوشانده بودند و در نتیجه ی غذای اصلی دایناسور های گیاهخوار نیز از طریق این دسته از گیاهان به فراوانی تامین می شد.برخی معتقدند که سیستم گوارش دایناسور های گیاهخوار که میلیون ها سال با خوردن شاخه برگ های سرخسی و برگ های سوزنی کاج ها سازگاری یافته بود، قادر به هضم برگ های پهن و کم چرب گیاهان گلدار نوظهور نبود و یا حداقل نیاز غذاییشان را تامین نمی کرد))....البته کشفیات جدید ایرادات زیادی را به این نظریه وارد می کند. از جمله تکامل فوق العاده ی دایناسور های هادروسور است که قادر بودند با دندان های ریز ویژه و سیستم گوارش پیشرفته از پس هضم هر گونه ی گیاهی بر آیند.

 کاهش دمای متوسط زمین: ((شواهد زمین شناسی به خوبی گواه کاهش محسوس دما در پایان دوره ی کرتاسه است و از آنجایی که دایناسور ها موجوداتی عموما خونسرد بودند در مقابله با سرما مقاوم نبوده اند و رو به نابودی نهادند)).... این نظریه نیز تا حدود زیادی غیر قابل قبول است. کشفیات جدید به خوبی بیانگر خونگرم بودن بسیاری از انواع دایناسور(( به ویژه تروپاد ها )) است. به طوری که حتی گونه هایی از دایناسور ها گوشتخوار و گیاهخوار در نزدیکی مناطق قطبی میزیستند و همانند خرس های امروزی ، به خواب های طولانی زمستانی می رفتند.

رقابت با پستانداران: (( دایناسور ها در دوران کرتاسه پایینی تنها نبودند. گونه های مختلفی از پستانداران و سایرخزندگان در کنار دایناسور ها و گاه در تقابل با آنها میزیستند و همچنان در حال گسترش بودند.شاید شدت یافتن رقابت بر سر زیستگاه و غذا ، سر انجام به انزوای گونه های دایناسور و انقراض آنها گردید.)) .... پستانداران در اواخر دوره ی کرتاسه بیش از هر دوره ای تا آن زمان فراوان شدند اما حضورشان حتی تا آن موقع نیز چندان برای دایناسور ها محسوس نبود! چون در دوره ی کرتاسه بزرگترین پستانداران به بزرگی یک جوجه تیغی امروزی بودند و نمی توانستند برای دایناسورهای چندین تنی رقیب جدی محسوب شوند.شاید بزرگترین ضربه ای که پستانداران کوچکی مثل (( دایدلودون )) و نظیر آن، به دایناسور ها وارد می کردند، ویران کردن لانه ها و دزدیدن تخم هایشان بود.البته قابل ذکر است که دایناسور ها به شدت از لانه هایشان مواظبت به عمل می آوردند.

تغییر ترکیب جو: (( یکی از عمده ویژگی های دوره ی کرتاسه، شدت یافتن فعالیت های تکتونیکی و بروز فوران های عظیم آتشفشانی بود که به مسموم شدن جو زمین منجر می شد. این هوای آلوده به ویژه غلظت اکسیژن جو را می کاست و دایناسور های غول پیکر را که برای متابولیسم بدن حجیمشان نیازمند اکسیژن زیادی بودند، با دردسر مواجه می ساخت.دایناسور ها بر خلاف پستانداران فاقد ماهیجه ی دیافراگم بودند و به همین دلیل تنها در شرایط جوی پراکسیژن (( مثل دوره ی ژوراسیک )) می توانستند، اکسیژن مورد نیاز خود را به مقدار کافی جذب کنند و احتمالا ریه هایشان در هوای سنگین و کم اکسیژن کرتاسه به خوبی پاسخ گو نبود.از طرف دیگر ترکیب شیمیایی هوا موجب سخت شدن پوسته ی تخم ها می شد و نوزادان را در خروج از تخم با مشکل روبه رو می کرد.بدین صورت بسیاری از نوزادان دایناسور قبل از تولد، بر اثر خفگی یا مسمومیت می مردند.)) .... این نظریه تا حدود زیادی قابل قبول است ولی عمومیت ندارد. بسیاری از گونه های دایناسور همانند پرندگان امروزی از سیستم تنفسی پیشرفته ای برخوردار بودند. علاوه بر این در همه جای زمین هوا به این آلودگی نبود.

برخورد شهاب سنگ آسمانی: (( شواهد بدست آمده توسط محققان آمریکایی به درستی نشان می دهد، که شهاب سنگی به قطر 10 کیلومتر در 65 میلیون سال قبل (( درست زمان انقراض بزرگ )) با سرعت 20 کیلومتر در ثانیه در یوکاتان، به زمین اصابت کرده است.قدرت این انفجار عظیم را معادل یک بمب هیدروژنی به وزن یک مگاتن تخمیم می زنند. این شهاب سنگ به حدی بزرگ بود که حتی قبل از برخورد کامل بر زمین، با فشاری که به جو وارد کرد، هرچیزی را از جانور و گیاه گرفته تا صخره و سنگ را ذوب نمود و پس از برخود چنان انرژی آزاد کرد که دمای نقاطی از جو را تا 1500 درجه ی سانتیگراد افزایش داد.همچنین چون برخورد در دریا صورت گرفت، موج های عظیمی ده ها برابر بزرگ تر از تسونامی های امروزی در سراسر منطقه ی خلیج مکزیک پدید آمدند و صدای این انفجار در سراسر زمین پیچید. بارانی از گلوله های آتشین از آسمان بر سر جانداران سراسر زمین فرود آمد و جهنم سهمگینی را پدید آورد.در نهایت ابری از گوگرد و غبار جو زمین را فرا گرفت و به عقیده ی برخی از محققان این ابر سیاه تا بیش از 2 سال مانع از رسیدن نور کافی به زمین شد و حیات روی زمین رو به نابودی نهاد. در طی همین وقایع مرگبار، بسیاری از دایناسور ها نیز از بین رفتند و بازماندگان آنها نیز قادر به تطابق خود با شرایط پس از برخورد شهاب سنگ نبودند و برای همیشه منقرض شدند

اگرچه برخورد شهاب سنگ به شدت مخرب و مرگبار بود ولی شواهد نشان می دهد که دایناسور ها حتی قبل رسیدن شهاب سنگ در حال نابودی بودند و جمعیتشان به دلایل مختلف ( از جمله دلایل ذکر شده ) در حال کاهش بود. پس در پایان می توان گفت که تنها یک عامل ( شهاب سنگ ) باعث نابودی دایناسور ها نگردید بلکه چندین عامل و به تدریج در حال نابود کردند نسل دایناسور ها بود و همه این عوامل، اوضاع را برای ادامه تکثیر و حیات دایناسور ها نابسامان ساخت.در نتیجه جمعیت دایناسور ها رو به کاهش نهاده وانقراض آنها نزدیک می شد و در پایان با برخورد شهاب سنگ عظیمی بر سطح زمین،و انقراض 76 درصد از گونه های جانوری،سلطنت 160 میلیون ساله دایناسور ها نیز به سر رسید و این برخورد به منزله ی تیر خلاص به شمار می رفت....  

  همه دایناسور ها بر اساس شکل و حالت قرار گرفتن لگن خاصره شان به دو دسته تقسیم می شوند

اورنیتیشن و سوریشین

 اونیتیشن ها خود شامل : 1- اورنیتوپود ها   2- مارجینوسفالیا (شامل سراتوپسین ها-پاچیسفالوسورها )          3- تیروفوران ها (شامل استگوسورها-آنکیلوسورها-سلیدوسورها ) می شوند

 سوریشن ها نیز شامل : 1- توروپاد ها 2- سوروپاد ها می شوند

  هر کدام از این زیر دسته ها شامل انواع گوناگونی از دایناسور ها می شوند که برای شناخت بیشتر هریک به طور مختصر شرح داده می شود

 اورنیتوپود ها یا پا پری ها : این گروه شامل انواع متنوعی از دایناسور های گیاه خوار از جمله هادروساروس ها (دهان اردکی ها ) می شود. این دایناسور ها شکل ها و اندازه های مختلفی داشتند و هم برروی چهار دست و پا و هم روی دو پا حرکت می نمودند و به طور گله ای زندگی و مهاجرت می کردند

 سراتوپسین ها : این دسته از دایناسور ها که در دوره کرتاسه پدید آمدند، گیاهخوار بوده و برروی چهار پای خود راه می رفتند.ویژگی مشترک همه آنها که وجه تسمیه شان نیز به شمار می رود وجود یک تاج استخوانی مستحکم برروی سر و جلو گردن آنها است که گاهی برروی آن یک یا چند شاخ  بلند قرار داشت و جانور از آن برای مقابله با دشمن و یا جفت گیری استفاده می کرد

 استگوسورها : این گروه شگفت انگیز از دایناسورهای گیاهخوار، تقریبا همزمان با سروپادهای غول آسا، در سراسر آمریکای شمالی پراکنده شدند. وجه تشابه همه آنها در وجود تیغ ها و صفحه های استخوانی متعدد برروی سطح بدن و دم شان است و به همین دلیل نام آنها را استگوسور یا خار داران نامیده اند

آنکیلوسورها : وجه تشابه همگی آنها وجود یک زره استخوانی ضخیم و نفوذ ناپذیر برروی بدن آنها است. دایناسورهای جز این گروه همگی گیاهخوار بوده و با اینکه در اواخر دوران دایناسورها پدیدار شدند، دارای انواع و اشکال گوناگونی بوده و در سراسر قاره آمریکا و آسیا پراکنده شده بودند. بزرگترین و معروف ترین نوع این خانواده ( آنکیلوساروس ) نام دارد

 توروپاد ها :همه ی دایناسور های گوشت خوار دوپا در این گروه جا دارند. این دسته شامل گونه های بسیار متنوع و متمایزی بوده و حدود نیمی از دایناسور های شناخته شده را در بر می گیرد. به همین دلیل این گروه خود به شاخه های مجزایی تقسیم بندی می شود که عبارت است از : الوسورها - تیرانوسورها - اسپینوسور ها - اورنیتومیموسورها و مانیراپتور ها . در این میان مانیراپتور ها نیز بسیار متنوع بوده و علاوه بر در برداشتن گونه های مختلف دایناسور، همه ی پرندگان قدیمی و امروزی را نیز شامل می شوند.چرا که پرندگان در واقع از نسل دایناسور های مانیراپتور می باشند

 سوروپاد ها : سوروپاد ها از قدیمی ترین و گسترده ترین انواع دایناسور ها به شمار می روند. این گروه که جز نیاکان دیپلودوکسید ها هستند ، شامل همگی دایناسور های گردن دراز و گیاهخوار دوره ژوراسیک و اوایل دوره کرتاسه می شوند. این دایناسور ها بزرگترین جاندارانی هستند که تا به حال برروی زمین قدم گذاشته اند. تقریبا همگی آنها به طور گروهی می زیستند و هر سال برای چرا یا تخم گذاری به مهاجرت های متعددی اقدام می کردند گرچه سرعت بسیار کمی در جابه جایی داشتند ولی فسیل های کامل و بی نقص آنها در سراسر قاره آمریکا و آفریقا یافت شده است